Hoeveel inwoners telt de Vlaamse Rand? En hoeveel migratiebewegingen zijn er? Hoeveel inwoners, en in het bijzonder jongeren, zijn van buitenlandse herkomst? En hoeveel kinderen spreken thuis geen Nederlands? Hoeveel inburgeraars met een inburgeringscontract zijn er?

De Vlaamse Rand is een gebied van 19 Vlaamse gemeenten rond het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Naast de zes faciliteitengemeenten Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel en Wezembeek-Oppem, gaat het om de gemeenten Asse, Beersel, Dilbeek, Grimbergen, Hoeilaart, Machelen, Meise, Merchtem, Overijse, Sint-Pieters-Leeuw, Tervuren, Vilvoorde en Zaventem.

De Vlaamse Rand maakt integraal deel uit van Vlaanderen en van het Nederlandse taalgebied en grenst aan Brussel en in het zuiden aan Wallonië. De Vlaamse Rand wordt beïnvloed door die naaste buren. Op deze pagina worden een aantal kerncijfers beschreven die de Vlaamse Rand typeren.

Aanvankelijk waren de cijfers met betrekking tot de Vlaamse Rand opgenomen in het Cijferboek Vlaamse Rand, met een beschrijving ervan in de bijhorende toelichtingsnota. Met de lancering van de Gemeente-Stadsmonitor 2021 is ervoor gekozen om deze cijfers te integreren in de Gemeente-Stadsmonitor onder het specifieke thema Vlaamse Rand. Op die manier vormt de Gemeente-Stadsmonitor het data- en kennisplatform bij uitstek voor lokale besturen om hun strategisch beleid te analyseren, te onderbouwen en sterker te maken. Alle relevante data zijn beschikbaar op één centrale plaats. De toelichtingsnota 'Een blik op de Vlaamse Rand' wordt wel nog altijd als afzonderlijk product aangeboden. Hierin worden enkele belangrijke tendensen in de cijfers geduid. Download hier 'Een blik op de Vlaamse Rand 2021'.

De indicatoren kennen twee soorten bronnen:
- indicatoren uit registerdatabanken: centrale databanken van andere (Vlaamse en federale) overheidsinstanties,
- indicatoren uit de burgerbevraging: grootschalige burgerbevraging bij de inwoners van alle Vlaamse gemeenten.

Vlaamse Rand is één van de 6 specifieke thema’s. Hierbij worden verschillende indicatoren uit de basisthema's samengebracht met enkele specifieke indicatoren rond het thema Vlaamse Rand. Voor dit thema zijn er 107 indicatoren uit registerdatabanken (zoals inkomende pendel, unieke inschrijvingen Nederlands tweede taal, activiteitsgraad) en geen indicatoren uit de burgerbevraging opgenomen. Alle indicatoren die behoren tot het thema Vlaamse Rand vind je hier.

'Jouw gemeentescan' op maat van de Vlaamse Rand

Naast het generieke PDF-rapport 'Jouw gemeentescan' is er ook een rapport ontwikkeld op maat van de Vlaamse Rand. Hierin is de benchmark Vlaams Gewest vervangen door de waarde van de Vlaamse Rand. Dit stelt de gemeenten van de Vlaamse Rand in staat om de eigen positie vlot te vergelijken met die van het geheel van de Randgemeenten.

Het PDF-rapport 'Jouw gemeentescan', benchmark Vlaamse Rand, kan je downloaden op de pagina PDF-rapport.

Aantal inwoners in de Rand stijgt snel

Op 1 januari 2022 telde de Vlaamse Rand 449.381 inwoners. Dat is een stijging van 9,3% op een periode van tien jaar tijd. In Vlaanderen bedroeg de gemiddelde bevolkingsgroei voor dezelfde periode 5,5%.

In Machelen, Drogenbos, Zaventem en Vilvoorde was er een bevolkingsgroei van 13% tot 17%. Enkel in Linkebeek was er een afname van de bevolking in de laatste tien jaar.

Ook in de toekomst zal de bevolkingsgroei in de Vlaamse Rand wellicht hoger liggen dan het Vlaamse gemiddelde. Volgens de huidige prognoses zal de bevolking in Vlaanderen tussen 2020 en 2040 groeien met 7,1%, in de Vlaamse Rand met 10,0%.

Aangroei van bevolking ten opzichte van 10 jaar eerder
Alle gemeenten, 2022, in procenten

Bron: Statbel, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

Hogere migratie-intensiteit in de Vlaamse Rand

Dat de bevolking in de Vlaamse Rand snel toeneemt, komt vooral door de instroom vanuit Brussel. Als metropool trekt Brussel mensen aan uit heel België, uit de rest van Europa en uit de hele wereld. En een deel van de Brusselaars trekt na een poos weg, dikwijls naar de groene Rand.

Het migratiesaldo van de Vlaamse Rand, dit is het verschil tussen het aantal inwijkingen en het aantal uitwijkingen, was in 2020 met 8,6 netto inwijkingen per 1.000 inwoners hoger dan het gemiddelde voor Vlaanderen (6,8 netto inwijkingen per 1.000 inwoners). In 3 gemeenten van de Vlaamse Rand was het migratiesaldo negatief. In zes gemeenten was het migratiesaldo zelfs hoger dan 10 netto inwijkingen per 1.000 inwoners (Merchtem, Wezembeek-Oppem, Zaventem, Asse, Wemmel en Sint-Pieters-Leeuw).

Migratiesaldo
Alle gemeenten, 2021, in aantal per 1.000 inwoners

Bron: Statbel, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

Ook de migratie-intensiteit lag in 2021 hoger in de Vlaamse Rand dan in Vlaanderen. Dit is de som van het aantal inwijkingen en het aantal uitwijkingen en geeft een beeld van de verhuisbewegingen in een gebied. De migratie-intensiteit voor de Vlaamse Rand bedroeg 143 migraties per 1.000 inwoners, terwijl dit voor het Vlaamse Gewest 110 migraties per 1.000 inwoners was.

De hoogste migratie-intensiteit was er in Kraainem: deze gemeente trok in de Vlaamse Rand de kop met 190 migraties per 1.000 inwoners. Drogenbos volgt o de voet met 186 migraties per 1.000 inwoners. Dat er in de Vlaamse Rand meer inwoners komen en gaan, heeft uiteraard gevolgen voor de sociale samenhang.

Migratie-intensiteit
Alle gemeenten, 2021, in aantal per 1.000 inwoners

Bron: Statbel, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

Ruim 4 op de 10 inwoners van de Vlaamse Rand is van buitenlandse herkomst

De verhuisbewegingen vanuit Brussel naar de Vlaamse Rand leidden decennialang tot een verfransing van de Rand, maar brengen nu ook een internationalisering op gang. Dat komt omdat steeds meer Brusselaars van buitenlandse herkomst zijn. 

In de Vlaamse Rand steeg het aandeel personen van buitenlandse herkomst van 28,6% in 2010 naar 45,0% in 2022. De faciliteitengemeenten kenden in dezelfde periode een toename van 35,0% naar 48,8%. Ter vergelijking: in het Vlaamse Gewest steeg het aandeel personen van buitenlandse herkomst van 16,0% in 2010 naar 25,0% in 2022.

Splitsen we de Randbewoners op naar herkomstgroep, dan was in 2022 18,9% van EU-herkomst en 26,2% van niet-EU-herkomst. In 2009 was de verdeling nochtans nog omgekeerd: toen waren er meer inwoners van EU-herkomst (14,6%) dan inwoners van niet-EU-herkomst (12,5%).

Kortom, de Vlaamse Rand is een regio met een groot aandeel inwoners van niet-Belgische herkomst. Ook het profiel van die inwoners varieert sterk.

Aandeel personen van buitenlandse herkomst
Vlaams Gewest, Vlaamse Rand, faciliteitengemeenten en Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 2012-2022, in procenten

Bron: Statbel, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

Bijna 6 op de 10 minderjarigen heeft buitenlandse herkomst

Bij de minderjarigen in de Vlaamse Rand is de internationalisering nog duidelijker. In 2022 was 63,7% van de 0- tot 17-jarigen in de Vlaamse Rand van buitenlandse herkomst. In Vlaanderen bedroeg dat aandeel maar 39,5%.

Aandeel personen van buitenlandse herkomst, 0-17-jarigen
Vlaams Gewest, Vlaamse Rand en Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 2022, in procenten

Bron: Statbel, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

Bijna de helft van de kinderen spreekt thuis geen Nederlands

De internationalisering van de Vlaamse Rand heeft ook gevolgen op het vlak van taal. Verschillende cijfers wijzen erop dat het Nederlands lang niet altijd de thuistaal is van de gezinnen in de Rand.

Wat betreft de thuistaal van de leerlingen in het lager en secundair onderwijs zijn de verschillen met de Vlaamse gemiddelden groot. Van de leerlingen die in 2021 in de Vlaamse Rand naar een secundaire school gingen, sprak 41,0% thuis een andere taal dan het Nederlands. Bij de leerlingen uit het lager onderwijs ging het om een nog grotere groep van 49,3%.

In de faciliteitengemeenten had zelfs 56,4% van de leerlingen in het Nederlandstalig secundair onderwijs en 65,1% van de leerlingen in het Nederlandstalig lager onderwijs een andere thuistaal. Over het hele Vlaamse Gewest zijn er veel minder leerlingen die thuis geen Nederlands spreken: 17,2% in het secundair onderwijs en 20,2% in het lager onderwijs.

Wat de meerderjarige Randbewoners betreft, toonde de tweede Taalbarometer van de Vlaamse Rand uit 2018 aan dat nog 56% van hen was opgegroeid met het Nederlands als (al dan niet enige) thuistaal.

Aandeel niet-Nederlands: taal moeder-kind, thuistaal leerlingen lager onderwijs en thuistaal leerlingen secundair onderwijs
Vlaams Gewest, Vlaamse Rand en faciliteitengemeenten, 2021 (moeder-kind) en 2021 (onderwijs), in procenten

Bron taal moeder-kind: Kind & Gezin, bewerking ABB
Bron onderwijs: Departement Onderwijs & Vorming, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

Minder inburgeraars in de Vlaamse Rand

Heel wat nieuwkomers in Vlaanderen moeten een verplicht inburgeringstraject volgen en leren via die weg Nederlands. Maar in de Vlaamse Rand vallen veel anderstalige inwijkelingen niet onder de inburgeringsplicht. De groep nieuwkomers die via die piste wordt bereikt, is er dan ook kleiner.

In 2021 hebben in Vlaanderen 30 meerderjarige inburgeraars per 10.000 inwoners een inburgeringscontract ondertekend. In de Vlaamse Rand is dit met 26 inburgeraars per 10.000 inwoners beduidend lager. Enkel Machelen, Zaventem en Tervuren scoren hoger dan het Vlaamse gemiddelde.

Aantal meerderjarige inburgeraars dat inburgeringscontract heeft ondertekend
Alle gemeenten, 2021, in aantal per 10.000 inwoners

Bron: ABB, KBI, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB