Welk aandeel van de oppervlakte van de gemeente is bebouwd? Waarvoor wordt de beschikbare ruimte gebruikt? Vinden we dat er voldoende groen in de buurt is? En menen we dat er voldoende rustplekken zijn?

De bevolking groeit, vergrijst en er komen steeds meer kleinere huishoudens bij. Lokale besturen staan voor de uitdaging dat er voldoende woningen zijn, dat bedrijven zich kunnen ontwikkelen en dat er voldoende groen en water is.

De indicatoren in het thema Ruimte beschrijven de oppervlakte die beschikbaar is voor woningen, bedrijven en landbouw... Andere indicatoren meten het aanwezige groen in de buurt. Dat is belangrijk om te ontspannen en gezond te leven.

De indicatoren kennen twee soorten bronnen:
- indicatoren uit registerdatabanken: centrale databanken van andere (Vlaamse en federale) overheidsinstanties,
- indicatoren uit de burgerbevraging: grootschalige burgerbevraging bij de inwoners van alle Vlaamse gemeenten.

Ruimte is één van de 13 basisthema’s. Voor dit thema zijn er 10 indicatoren uit registerdatabanken (zoals bebouwingsgraad, ruimtebeslag, landgebruik) en 5 indicatoren uit de burgerbevraging (zoals tevredenheid over natuur en groenvoorzieningen, voldoende rustplekken en ontmoetingsplaatsen) opgenomen. Alle indicatoren die behoren tot het thema Ruimte vind je hier.

De maatschappelijke impact van ons ruimtegebruik strekt zich ook uit over andere thema's. We staan voor grote uitdagingen die vaak lokaal kunnen toeslaan: de klimaatverandering, het fileprobleem of de omslag naar hernieuwbare energie. Daarover lees je meer in het thema Klimaat, milieu en natuur. De GIS-indicatoren geven meer details over de aanwezigheid en spreiding van voorzieningen in steden.

Steeds minder open ruimte

Een steeds groter deel van het grondgebied is bebouwd en verhard. In 2021 is 28,7% van de totale oppervlakte in Vlaanderen bebouwd. De bebouwde oppervlakte neemt jaar na jaar toe. In 2010 bedroeg de bebouwingsgraad nog maar 26,4%.

De bebouwingsgraad is het grootst in en rond de grootsteden Antwerpen, Brussel en Gent. Daarentegen nam de bebouwingsgraad in negen gemeenten zeer licht af tussen 2020 en 2021.

Aandeel bebouwde oppervlakte
Vlaams Gewest, 2010-2021, in procenten

Bron: Statbel, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

Aandeel bebouwde oppervlakte
Alle gemeenten, 2021, in procenten

Bron: Statbel, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

Wonen is de snelst stijgende ruimtegebruiker

Akkers en graslanden nemen in 2021 59% van het grondgebied in beslag. Dat maakt van akkers en graslanden de grootste ruimtegebruikers van Vlaanderen. Landbouwgebieden zijn de economische motor van landelijke regio’s, maar ze bieden ook ruimte voor andere functies zoals zachte recreatie, waterbeheer en natuur.

De gronden voor land- en akkerbouw zijn bijna vier keer groter dan het woongebied. Het woongebied neemt 16% in van de totale oppervlakte. Daarmee wordt wel 75% van het bebouwde gebied in Vlaanderen in 2021 gebruikt voor woongebied. Het woongebied groeit ook het snelst. Elk jaar neemt de bebouwde oppervlakte voor woningen met 1800 hectare toe, of 0,1% van het grondgebied. Anderzijds neemt de open ruimte in de vorm van tuinen en parken of natuur- en bosgebieden af.

Natuurlijk is de ruimte gebruikt voor woningen sterk verschillend tussen de gemeenten. In sterk verstedelijkt gebied, in het bijzonder rond Antwerpen en Brussel, kan dit oplopen tot meer dan een derde en in enkele gevallen zelfs tot de helft van het grondgebied.

Aandeel bebouwde en onbebouwde oppervlakte naar functie
Vlaams Gewest, 2021, in procenten

Bron: Statbel, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

8 op de 10 vindt voldoende groen in de buurt

80% van de inwoners vindt dat er voldoende groen is in de buurt. Het gaat om de subjectieve ervaring van mensen. Je leest deze indicator dus best samen met andere indicatoren in het thema Klimaat, milieu en natuur, zoals het aandeel inwoners dat op loopafstand woont van buurtgroen.

In drie gemeenten vindt minder dan 65% dat er voldoende groen is in de buurt.

Aandeel inwoners dat vindt dat er voldoende aanbod aan groen is in de buurt
Alle gemeenten, 2020, in procenten

Bron: Burgerbevraging Gemeente-Stadsmonitor, Agentschap Binnenlands Bestuur

7 op de 10 vindt voldoende rustplekken

75% van de inwoners vindt dat er voldoende plekken zijn in de buurt waar ze tot rust kunnen komen. Zulke stilteplekken kregen de laatste jaren meer aandacht. Ze zijn belangrijk voor de leefkwaliteit van de buurt.

De tevredenheid over rustplekken is groter dan 90% in twaalf gemeenten. Dat zijn vooral landelijke gemeenten. In de dertien centrumsteden vindt 68% van de inwoners voldoende rustplekken. In zeven gemeenten vindt minder dan 60% van de inwoners dat er voldoende rustplekken zijn in de buurt.

Aandeel inwoners dat vindt dat er voldoende rustplekken in de buurt zijn
Alle gemeenten, 2020, in procenten

Bron: Burgerbevraging Gemeente-Stadsmonitor, Agentschap Binnenlands Bestuur