Hoeveel woningen hebben energiezuinig of energierecupererend elementen? En hoe bereid zijn we om milieubewust te handelen? Voelen we ons veilig in de gemeente? En menen we dat het gemeentbestuur voldoende inspanningen doet om haar burgers te consulteren? Hoeveel inwoners geven aan betalingsmoeilijkheden te ervaren? Hoe tevreden zijn we over de gezondheidsvoorzieningen?

De 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (sustainable development goals of SDG’s) bieden een antwoord op de meest prangende globale uitdagingen. De algemene vergadering van de Verenigde Naties nam deze doelstellingen aan in september 2015.

De duurzame ontwikkelingsdoelstellingen overspannen vijf grote thema’s: mensen, planeet, welvaart, vrede en partnerschap. Ze zijn onderling verbonden. De strijd tegen armoede moet hand in hand gaan met acties om gezondheid en onderwijs te verbeteren, ongelijkheid te verminderen en klimaatverandering tegen te gaan.

Hoewel het een globale agenda betreft, vragen de doelstellingen actie van overheden, bedrijven en burgers waar ook ter wereld. De actieve betrokkenheid van lokale besturen in het bijzonder is cruciaal voor de realisatie van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen. Ze worden niet beperkt tot één thema en zo vormen de 17 doelstellingen ook voor lokale besturen een kader om lokale initiatieven te integreren in dit globale streven. Verschillende initiatieven - onder meer door het Federaal Planbureau en de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) - vertalen de doelstellingen naar indicatoren. Vele indicatoren kan je terugvinden in de diverse thema’s van de Gemeente-Stadsmonitor.

De indicatoren kennen twee soorten bronnen:
- indicatoren uit registerdatabanken: centrale databanken van andere (Vlaamse en federale) overheidsinstanties,
- indicatoren uit de burgerbevraging: grootschalige burgerbevraging bij de inwoners van alle Vlaamse gemeenten.

Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen is één van de 6 specifieke thema’s. Hierbij worden verschillende indicatoren uit de basisthema's samengebracht. Voor dit thema zijn er 33 indicatoren uit registerdatabanken (zoals CO2-emissie door verwarming huishoudens, participatie kleuteronderwijs, langdurig niet-werkende werkzoekenden) en 26 indicatoren uit de burgerbevraging (zoals betalingsmoeilijkheden, milieubewust handelen, onveiligheidsgevoel in de buurt) opgenomen. Alle indicatoren die behoren tot het thema Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen vind je hier.

In het thema Samenleven vind je aanvullend informatie over de aanwezigheid van voorzieningen, de sociale contacten en de veiligheid in de gemeente en buurt.

Geen armoede

Doelstelling 1 beëindigt armoede in al haar vormen. Een op de tien mensen in de wereld leeft onder de absolute armoedegrens. Ook in Vlaanderen kon 10% van de inwoners het afgelopen jaar rekeningen van basisvoorzieningen - wonen, telecom, energie, gezondheidszorg, onderwijs, kinderopvang - niet (op tijd) betalen. In de dertien centrumsteden gaat het om 13%.

Er is een sterke variatie tussen de gemeenten: het aandeel inwoners met betalingsmoeilijkheden schommelt tussen 4% en 19%. In 5% van de gemeenten geeft 15% of meer van de inwoners aan betalingsmoeilijkheden te hebben. In bijna de helft van de gemeenten is dit 10% of meer.

Aandeel inwoners dat behoort tot huishouden met betalingsmoeilijkheden
Vlaams Gewest en 13 centrumsteden, 2011-2020, in procenten

Bron: Burgerbevraging Gemeente-Stadsmonitor, Agentschap Binnenlands Bestuur

Ook de kansarmoede-index van Kind en Gezin is een indicator die wijst op armoede in Vlaanderen. Kind en Gezin schat dat risico in aan de hand van zes criteria: het maandinkomen van het gezin, de arbeidssituatie van de ouders, de opleiding van de ouders, de huisvesting, de ontwikkeling van de kinderen en de gezondheid. Deze indicator kan je daarom aanzien als een samenvattende maat voor armoede met risico op een zwakkere maatschappelijk positie

In Vlaanderen werd in 2021 gemiddeld 12,7% van de kinderen geboren in een kansarm gezin. Op ruim tien jaar tijd is het aandeel sterk toegenomen: in 2010 was dat nog 8,6%. Kinderen in centrumsteden lopen een hoger risico: daar wordt gemiddeld 17,4% van de kinderen geboren in een kansarm gezin. Dit hoger risico beperkt zich echter niet tot de centrumsteden. Bij de spreiding over Vlaanderen merk je naast de hogere waarden in verschillende centrumsteden ook hogere waarden in de kustgemeenten op, alsook in verschillende gemeenten in Limburg.

Aandeel kinderen geboren in een kansarm gezin
Alle gemeenten, 2021, in procenten

Bron: Kind & Gezin, via Statistiek Vlaanderen, bewerking ABB

Goede gezondheid en welzijn

Doelstelling 3 betreft een goede gezondheid en welzijn. 88% van de inwoners is tevreden over de gezondheidsvoorzieningen. Behalve in Mesen is in alle gemeenten meer dan de helft van de inwoners tevreden over de gezondheidsvoorzieningen. In drie gemeenten ligt het aantal tevreden inwoners boven de 95%.

Aandeel inwoners dat tevreden is over gezondheidsvoorzieningen
Alle gemeenten, 2020, in procenten

Bron: Burgerbevraging Gemeente-Stadsmonitor, Agentschap Binnenlands Bestuur

Maar ook preventie is belangrijk om deze strategische ontwikkelingsdoelstelling te bereiken. Wat kankerscreening betreft, laat meer dan 60% van de betreffende doelgroepen zich preventief screenen op borst-, dikkedarm- en baarmoederhalskanker.

Voor borstkanker zijn er tien gemeenten waar minder dan 50% van de doelgroep zich preventief laat screenen. Voor dikkedarmkanker zijn er zesgemeenten - allen in de Vlaamse Rand - waar minder dan de helft van de inwoners zich laat screenen. Voor de screening van baarmoederhalskanker zitten alle gemeenten boven de 50%.

Betaalbare en duurzame energie

Doelstelling 7 wil duurzame energie voor iedereen beschikbaar maken. Belangrijke hefbomen voor het energiebeleid zijn op het Europese, federale en Vlaamse niveau te vinden. Maar lokale besturen kunnen ook investeren in energie-efficiënte gebouwen en energiearmoede detecteren. Door een energiezuinige verwarmingsketel, een goede isolatie van daken en muren, (drie)dubbel glas en zonnepanelen kunnen we onze duurzaamheid verhogen en besparen op onze energiefactuur. Bijna overal in Vlaanderen beschikken de woningen over minstens één energiebesparende voorziening.

Een woning wordt als energiezuinig beschouwd als drie van de vier volgende voorzieningen aanwezig zijn in de woning: isolatie dak, isolatie muren, dubbel glas en energiezuinige ketel. Een woning is energierecupererend als minstens één van de volgende voorzieningen aanwezig is: groen dak, zonnepanelen, zonneboiler, warmtepomp en gebruik regenwater.

In slechts vijf gemeenten woont minder dan twee derde van de inwoners in een energiezuinige woning. Wat energierecuperatie betreft, is er een grote variatie tussen de Vlaamse gemeenten en liggen de aandelen tussen 25% en 89%. Over heel Vlaanderen woont 78% van de inwoners in een energiezuinige woning en 55% in een energierecupererende woning.

Er zijn een hele reeks maatregelen die kunnen bijdragen tot een duurzame woning. De ramen voorzien van dubbele beglazing, het dak isoleren of een energiezuinige verwarmingsketel installeren zijn de meest voorkomende. Een groen dak of een zonneboiler treffen we minder vaak aan. Als we naar de evolutie kijken, merken we vooral dat de installatie van zonnepanelen de sterkste groei kent.

Aandeel inwoners dat woont in woning met energiezuinige en energierecupererende elementen
Vlaams Gewest, 2017-2020, in procenten

Bron: Burgerbevraging Gemeente-Stadsmonitor, Agentschap Binnenlands Bestuur

Verantwoorde consumptie en productie

Doelstelling 12 zet mensen aan tot een meer duurzame levensstijl. 29% van de inwoners leeft sterk milieubewust. Concreet betekent dit dat je een reeks van tien milieubewuste handelingen gemiddeld minstens wekelijks doet. In een kwart van de gemeenten is minder dan 22% van de inwoners bereid milieubewust te handelen. In nog eens een kwart van de gemeenten gaat het om 30% of meer van de inwoners.

Als we naar de afzonderlijke maatregelen kijken, dan zien we dat het beperken van het weggooien van eten, korte afstanden te voet afleggen en kraantjeswater als drinkwater gebruiken het hoogste scoren. Producten van eerlijke handel kopen scoort het laagst.

Aandeel inwoners dat minstens wekelijks bepaalde milieubewuste handelingen stelt
Vlaams Gewest, 2020, in procenten

Bron: Burgerbevraging Gemeente-Stadsmonitor, Agentschap Binnenlands Bestuur

Vrede, veiligheid en sterke publieke diensten

Doelstelling 16 wil een einde stellen aan geweld. Ook in Vlaanderen voelt 7% van de inwoners zich vaak onveilig in de gemeente. 26% voelt zich af en toe onveilig. In de dertien centrumsteden loopt het onveiligheidsgevoel op tot 12%. 33% voelt zich hier af en toe onveilig.

In bijna de helft van de gemeenten voelt 3% of minder van de inwoners zich vaak onveilig in de gemeente. In 31 gemeenten voelt 10% of meer zich vaak onveilig - in 12 gemeenten voelt zelfs meer dan 15% van de inwoners zich vaak onveilig.

Aandeel inwoners dat zich vaak/altijd onveilig voelt in gemeente
Alle gemeenten, 2020, in procenten

Bron: Burgerbevraging Gemeente-Stadsmonitor, Agentschap Binnenlands Bestuur

Verder dragen ook effectieve en transparante instituties met aandacht voor burgerparticipatie en inclusieve besluitvorming bij tot het verwezenlijken van deze doelstelling.

Als we naar de tevredenheid over de consultatie van de inwoners kijken, dan zien we dat 47% van de inwoners tevreden is over hoe het gemeentebestuur omgaat met vragen. 45% van de inwoners vindt dat er voldoende inspanningen geleverd worden om bewoners te betrekken bij veranderingen in hun buurt.

37% van de inwoners is én tevreden over hoe het bestuur omgaat met vragen én akkoord dat er voldoende inspanningen gedaan worden om bewoners te betrekken bij veranderingen. Ruim een derde vindt dus dat het gemeentebestuur voldoende inspanningen doet om bewoners te consulteren. Deze tevredenheid varieert sterk tussen de gemeenten, tussen 19% tot 66%.

Aandeel inwoners dat vindt dat gemeentebestuur voldoende inspanningen doet om bewoners te consulteren
Alle gemeenten, 2020, in procenten

Bron: Burgerbevraging Gemeente-Stadsmonitor, Agentschap Binnenlands Bestuur